– Trouw.nl 24 maart 2013 –
In het acht uur Journaal zaterdagavond jl. is een boswachter van Staatsbosbeheer te zien die door het prachtige natuurgebied de Weerribben vaart. Hij vertelt dat er geen geld meer is voor onderhoud. Staatsbosbeheer zoekt sponsors: € 1500 per jaar voor de aanlegplaats van een kano, € 2500 voor een vogeluitkijkhut en € 40.000 voor het opknappen voor een grote houten aanlegstijger. Wie betaalt, krijgt een mooie naamsvermelding en voorrechten in het gebruik van het natuurgebied.
Hier blijft het niet bij: Staatsbosbeheer doet het komende jaar ook natuurgebieden in de aanbieding. Natuur in Wierden en Hellendoorn staat via internet te koop.
En dit is nog maar het begin. De natuurorganisatie moet de komende jaren voor € 100 miljoen aan natuur verkopen. Een bezuiniging, opgelegd door oud-staatssecretaris Henk Bleker, en overgenomen door het kabinet Rutte-Asscher.
Wat een armoe! Wat een teken des tijds!
Een paar jaar geleden was ik in Italië op vakantie. We waren vlakbij de zee en wilden naar het strand. Handdoeken mee, zonnebrand, een paar boeken. Komen we bij het strand, staat er een groot hek. Het blijkt een privé strand. Verderop: weer geen toegang, dit stuk strand blijkt het eigendom van een hotel. De kinderen beginnen te zeuren. Ze zien de zee maar kunnen er niet in. Heel veel verder vinden we uiteindelijk een bomvol en klein stukje ‘openbaar strand’, zoals dat dan heet.
Is de natuur niet van iedereen, zoals schone lucht dat is, of pleinen en boulevards dat zijn? Collectieve goederen zouden niet te koop moeten zijn op een markt maar voor iedereen gelijkelijk toegankelijk. Geld zou er geen rol moeten spelen. Het zijn goederen die letterlijk onbetaalbaar zijn. Ooit gold dit ook, tot op zeer grote hoogte, voor het onderwijs en de gezondsheidszorg: voor iedereen toegankelijk en niet te koop.
Dit is aan het veranderen.
Een natuurgebied ‘is een heel rustige omgeving om reclame te maken’, ‘met weinig verstorende elementen’, er komen ‘uitstekende consumenten’ met een hoog inkomen, zo citeert Micheal Sandel in zijn boek Niet alles is te koop de directeur van een Amerikaans reclamebureau. Vanuit conomische perspectief bezien zou de nieuwe politiek van Staatsbosbeheer, afgedwongen door VVD en PvdA, succesvol kunnen zijn.
Maar de betekenis van onze natuur zal veranderen. Geprivitaseerde natuur zal niet meer voor iedereen toegankelijk zijn. Staatsbosbeheer meldt nadrukkelijk dat de nieuwe eigenaar de natuur naar eigen inzichten mag gaan gebruiken, gegeven de wettelijke grenzen. Een hek erom heen kan dus. Of toegang gaan vragen. Maar er verandert meer, als sponsoring van vogeluitkijkhutten, aanlegstijgers, en misschien straks ook wel bomen, de nieuwe praktijk wordt. De commerciële reclame is de afgelopen decennia al steeds verder ons leven binnengedrongen. We kunnen ons al nauwelijks meer voorstellen dat de TV en radio reclamevrij waren, of de tramhokjes. Reclame maakt iedere omgeving tot een marktplein en ze symbool voor een wereld waarin alles te koop, alles een prijs heeft. De beleving van de natuurgebieden zal veranderen als sponsoring en privatisering er ingang vinden. Ze worden een domein om klanten te werven, in plaats van terrein voor persoonlijk en onbevangen genieten.
Veel dat in ons leven van waarde is, is niet te koop: vriendschap, een mooi rapportcijfer, plezier op de voetbalclub, een bijzondere kerkdienst. Nog sterker: we kunnen ervan genieten juist omdat we deze ervaringen niet kunnen kopen. Als we een hoog rapportcijfer konden kopen, heeft het geen waarde meer. Waar de markt zich opdringt, verandert de ervaring die we hebben.
Je kan denken: ach een beetje natuur verkopen en her en der een sponsornaam: wat doet het er toe?
Het maakt uiteindelijk groot verschil. Onbevangen genieten van de natuur staat op het spel. De commercialisering van onze samenleving gaat niet met een grote knal maar stap voor stap. En deze stappen zouden onmiddellijk gestopt moeten worden.
Wijnand Duyvendak