– Folia Magazine, 22 november 2011 –
De meeste studenten van de UvA en de HvA zijn rond 1989 geboren: nu 22 jaar geleden. 1989 is het jaar dat premier Lubbers (CDA) samen met milieuminister Nijpels (VVD) het Nationaal Milieubeleidsplan maakt. Ze zijn op dat moment voortrekkers in het milieubeleid. Het is hun ambitie om binnen één generatie de belangrijkste milieuproblemen op te lossen. Nederland is in deze jaren in de ban van het milieu: het gat in de ozonlaag, de zure regen, en voor het eerst ook van de klimaatverandering. Wetenschappers hebben berekend dat de uitstoot van CO₂ binnen enkele tientallen jaren met negentig procent omlaag moet. Bij de Tweede Kamerverkiezingen later in 1989 is milieu het belangrijkste thema. De VVD noemt milieubeleid ´overlevingsbeleid´ en pleit voor ´regulerende heffingen´ en ´gebods- en verbodsbepalingen´. De PvdA vindt inkrimping van het autoverkeer ´onvermijdelijk´.
We zijn nu een generatie verder. De CO₂-uitstoot is niet gedaald, maar met 15 procent gestegen, hernieuwbar energie krijgt in Nederland nauwelijks een poot aan de grond, en het ministerie van Milieu (VROM) is ruim een jaar geleden zelfs opgeheven. De politieke belangstelling voor het onderwerp is tot het nulpunt gedaald. Daarom luidt de ondertitel van mijn boek: ´het drama van 25 jaar klimaatpolitiek´.
Toch heb ik als titel voor mijn boek gekozen voor ´Het groene optimisme´. Er is immers, in weerwil van alle tegenwerking, een generatielang door velen met groot optimisme gewerkt om de klimaatverandering aan te pakken. Door wetenschappers en politici die het probleem tijdens de Eerste Klimaatgolf eind jaren tachtig agendeerden, milieuorganisaties die in de jaren negentig eindeloos alternatieven bleven aandragen, en de vele maatschappelijke initiatieven, bedrijven, en gemeenten die na de Tweede Klimaatgolf (2006) concreet aan de slag zijn gegaan om de vervuilende uitstoot te beperken. Er is wel stuivertje gewisseld. Waar de politiek eerst het voortouw had, hebben maatschappelijke initiatieven nu de lead, en blijft de politiek achter.
De tijd zit ons op de hielen. De opwarming wacht niet op de financiële crisis. Jaar na jaar wordt het warmer, en komen we dichterbij de kritische grens van 2 graden opwarming. Klimaatwetenschappers, maar vorige week ook nog de IEA (onder leiding van oud CDA-minister Van der Hoeven) waarschuwen ons dat steeds minder tijd rest om de uitstoot van de broeikasgassen te beperken, als we onder de kritische grens willen blijven. Het is als met remmen voor een bocht: des te later je in de rem trapt, des te groter de kans dat je eruit vliegt.
De weerstanden tegen drastische energiebesparing en overstappen hernieuwbare energie zijn groot. Het vraag een ingrijpende omschakeling, op korte termijn een prijs, en met het verstoken van fossiele brandstoffen zijn vele belangen gemoeid. De afgelopen 25 jaar laten zien dat deze weerstanden lastig te overwinnen zijn.
‘We want it all and we want it now’, zo omschreef oud staatssecretaris van milieu en oud CDA-fractievoorzitter Van Geel de dominante stemming in Nederland, toen ik hem dit voorjaar sprak voor mijn boek. De aanpak van de opwarming vraagt een tegenovergestelde houding. Compassie en solidariteit zijn een vereiste. Met mensen in ontwikkelingslanden die het eerste, en het hardst getroffen worden, en met volgende generaties, die ook hier de ernstige gevolgen van zullen gaan ondervinden.
Kunnen we deze solidariteit en compassie opbrengen?
De afgelopen 25 jaar is afwisselend gezegd dat dan wel de politiek, het bedrijfsleven, of de consumenten primair verantwoordelijk zijn voor de aanpak van de klimaatverandering. We moeten constateren dat geen van drieën erin geslaagd is om de uitstoot terug te brengen. Het heeft niet zoveel zin de bal tussen deze partijen heen en weer te blijven spelen. Iedereen is aan zet, al zal de politiek de leiding dienen te nemen, want zij bepaalt eindelijk spelregels.
UvA en HvA hebben de afgelopen jaren de eerste voorzichtige stappen op het pad van de duurzaamheid gezet: ambities zijn geformuleerd en bijvoorbeeld bij de nieuwbouw is er aandacht voor. Maar er kan veel meer. Het energieverbruik kan fors omlaag, en op de vele daken passen zonnepanelen. UvA en HvA zouden de ambitie dienen te hebben, de eerste groene hogeschool en universiteit van Nederland te worden. De tijd dringt en we kunnen allemaal aan de slag! Een nieuwe generatie is aan zet!
Wijnand Duyvendak
Het groene optimisme
Uitgeverij Prometheus/ Bert Bakker
Uitvoering: paperback, 360 pagina’s
Prijs: € 29,95
ISBN: 978 90 351 3709 7
Het boek is vanaf 18 november te koop in de (digitale) boekhandel