– Trouw 29-8-2013 –
Schaliegas en Schiphol. Er zijn overeenkomsten. De woorden allitereren en ze zijn lastig uit te spreken door buitenlanders. Maar dat zijn slechts oppervlakkige overeenkomsten. De politieke parallel is interessanter. En deze is een waarschuwing voor de tegenstanders van de boringen naar dit gas.
Minister Kamp sprak maandag een politiek ‘ja’ uit voor de winning van schaliegas. Hij stelde wel een aantal randvoorwaarden. ‘Veiligheid’ is de belangrijkste. Verder morgen deskundigen van de commissie MER nog een advies geven en zullen met gemeenten en bewoners vele gesprekken gevoerd gaan worden.
Het is in de kern ook wat PvdA-woordvoerder Vos zegt: boren mag, als het veilig is.
In de jaren negentig besloot het kabinet, kort na de Bijlmerramp, over de uitbreiding van Schiphol met een vijfde startbaan. Groei van de luchtvaart mocht, mits het milieu er op vooruit zou gaan, zo luidde toen het besluit. Vervolgens werden onderzoeken gedaan, de commissie MER aan het werk gezet, en vele inspraakavonden gehouden.
We kennen nu de uitkomst: de vijfde baan is aangelegd en Schiphol is gegroeid van een schamele 20 miljoen passagiers destijds naar bijna 50 miljoen nu. In de loop van de jaren negentig werd door achtereenvolgende kabinetten de voorwaarde dat ‘het milieu erop vooruit moest gaan’ zorgvuldig en stap voor stap gedemonteerd. Eerst werd de uitstoot van broeikasgassen buiten de discussie geplaatst, vervolgens de geluidshinder op een gemanipuleerde manier berekend (en nooit gemeten!), en tot slot werd besloten ook de kans op herhaling van de Bijlmerramp niet langer in de afweging te betrekken. Ondertussen reden de bulldozers al rond om de vijfde baan aan te leggen en werd het Bulderbos onteigend. Schiphol kreeg haar gewenste capaciteitsuitbreiding en de eerder gestelde voorwaarden zijn weg geschoffeld.
De PvdA zat de hele periode van de besluitvorming rond Schiphol in het kabinet. Haar achterban had grote moeite met de groei van de luchthaven. Het lokale verzet tegen de uitbreidingsplannen was groot. Ook landelijk was er veel weerstand. Hetzelfde beeld als heden ten dage bij het debat over de winning van schaliegas. Recht op het doel van de uitbreiding van Schiphol afgaan was voor de PvdA destijds zeer riskant. Daarom de omtrekkende bewegingen, de vele verbale voorwaarden en de ingestelde commissies.
De besluitvorming rondom Schiphol is door adviesorganen, diverse commissies en in proefschriften uitgebreid geëvalueerd. Een conclusie is steeds weer terug te lezen: de politieke en maatschappelijke discussie is in de jaren negentig veel te technisch gevoerd. Veel te weinig is de principiële vraag naar ‘nut en noodzaak’ van de groei onderwerp van debat geweest. Die stond het de besluitvormingsproces immers al vast. Het ging nog slechts over het hoe en wat. In de toekomst zou dit anders moeten.
Deze les lijkt nu in het debat over schaliegas alweer vergeten. De cruciale vraag hoe schaliegasboringen zich verhouden tot een duurzame energievoorziening negeert het kabinet. Zij wil alleen het debat voeren, net als de PvdA, over de technische voorwaarden (‘veiligheid’) waaronder weer een nieuwe ronde fossiele energiewinning wordt ingegaan.
De uitkomst is voorspelbaar: over de gestelde voorwaarden zal een rapportenoorlog uitbreken en na een paar jaar ziet niemand door bomen het bos nog. Het ene rapport van minister Kamp goed uitkomt zal eruit gepikt worden en de boorinstallaties zullen in het najaar van 2014 opgericht worden. Het is een scenario dat minister Kamp en de PvdA niet slecht zal uitkomen. En ondertussen is de besluitvorming is zo over de gemeenteraads- en Europese verkiezingen heen getild, die beide in het voorjaar van 2014 worden gehouden.
Het is aan de tegenstanders van schaliegas niet in de val te trappen die minister Kamp en de PvdA hebben opgezet en steeds wel weer opnieuw de nut en noodzaak discussie te agenderen. Want in essentie luidt de vraag bij de schaliegasboringen: in wat voor land willen we wonen? Hoe zien we de toekomst?